Ποιοι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του πολέμου εναντίον του αόρατου αλλά θανατηφόρου κορωνοϊού; Εκτός από τους επαγγελματίες υγείας, τους αστυνομικούς και τους πυροσβέστες, στην πρώτη γραμμή του πυρός, καθημερινά, εφτά ημέρες την εβδομάδα και με 14ωρη, 16ωρη ή και 18ωρη βάρδια είναι οι εργαζόμενοι στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας.
Οι δημοσιογράφοι των τηλεοπτικών-ραδιοφωνικών σταθμών όπως και οι συνάδελφοι των τεσσάρων ημερήσιων εφημερίδων καθώς και των κυριακάτικων και των ιστοσελίδων βαστάζουν με επάρκεια, επαγγελματισμό, σοβαρότητα και υπευθυνότητα το βάρος εξαντλητικής, ποιοτικής και σε βάθος ενημέρωσης και ανάλυσης.
Μετά την κρίση του 2008, όλα τα Μέσα και ειδικά οι εφημερίδες έχουν υποστεί τεράστια οικονομική ζημιά εξαιτίας δύο παραγόντων. Πρώτον, μειώθηκε δραστικά και δραματικά η διαφήμιση. Δεύτερον, κατέρρευσαν οι κυκλοφορίες των εφημερίδων. Και τα δύο είναι το απαραίτητο και μοναδικό οξυγόνο επιβίωσης τους.
Πρόβλημα επιβίωσης
Σε όλες τις εφημερίδες – και σε άλλα Μέσα, ραδιοτηλεοπτικά και ηλεκτρονικά – έγιναν δεκάδες απολύσεις δημοσιογράφων και άλλων εργαζομένων. Π.χ., η «Σημερινή», εφημερίδα με ιστορία μάχιμης δημοσιογραφίας πέραν των 40 χρόνων, αναγκάστηκε να περιοριστεί μόνο στην κυριακάτικη έκδοση. Οι καθημερινές εφημερίδες – «Φιλελεύθερος», «Πολίτης», «Αλήθεια» και «Χαραυγή» – αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης.
Η κρίση στα ΜΜΕ είναι μέρος της ευρύτερης κρίσης που έπληξε τον τόπο από το 2008 και, φυσικά, μετά το κούρεμα, το 2013. Έκτοτε, κυρίως οι εφημερίδες, κυκλοφοριακά και διαφημιστικά, πήραν την κατιούσα σε αντίθεση με τους τηλεοπτικούς σταθμούς και άλλα ηλεκτρονικά Μέσα που ακόμα κατορθώνουν να επιβιώνουν, για δύο κυρίως λόγους:
Πρώτον, η όποια διαφήμιση διοχετεύεται πρώτα και κύρια στους τηλεοπτικούς-ραδιοφωνικούς σταθμούς και σε κύριες ιστοσελίδες και, αν μείνουν κάποια ψίχουλα, δίδονται στις εφημερίδες.
Δεύτερον, εξαιτίας και της κρίσης, η πλειοψηφία των πολιτών, ακόμα και εκείνοι που παραδοσιακά αγόραζαν κάθε μέρα την εφημερίδα τους, στράφηκαν στις ιστοσελίδες και στους τηλεοπτικούς-ραδιοφωνικούς σταθμούς για την ενημέρωση και ψυχαγωγία τους.
Φτωχός συγγενής
Αυτή η τάση ενισχύθηκε και αυξήθηκε στον υπέρτατο βαθμό με τον κορωνοϊό. Την μερίδα του λέοντος ή όλη σχεδόν τη μερίδα ενημέρωσης, διεκδικούν και κερδίζουν οι τηλεοπτικοί σταθμοί. Από μια σκοπιά, αυτό είναι αναμενόμενο. Από την άλλη, όμως, παρατηρείται το εξής ανεπίτρεπτο: Το κράτος εκδίδει ανακοινώσεις ή ετοιμάζει διαφημιστικά-ενημερωτικά φιλμάκια για το κοινό. Προβάλλονται κυρίως από τους τηλεοπτικούς σταθμούς ή αναρτώνται από ιστοσελίδες.
Πάλι οι εφημερίδες είναι ο φτωχός και παραπεταμένος συγγενής στον οποίο το κράτος πετά μερικά ψίχουλα. Μετά και τα περιοριστικά μέτρα στη διακίνηση των πολιτών, το κλείσιμο δεκάδων σημείων πώλησης, το λουκέτο σε επιχειρήσεις, η λιγοστή διαφήμιση και οι ήδη ισχνές κυκλοφορίες των εφημερίδων κατέρρευσαν κυριολεκτικά. Οι πολίτες μεταβαίνουν στις υπεραγορές, στα φαρμακεία και στους φούρνους αλλ’ όχι πλέον στο περίπτερο για να αγοράσουν την εφημερίδα τους.
Η οικονομική κατάσταση των επιχειρήσεων του έντυπου Τύπου και ειδικά των εφημερίδων, διότι οι εφημερίδες είναι και επιχειρήσεις, είναι αφόρητη. Καταντά εφιαλτική, αν σκεφτεί κανείς και την άλλη διάσταση: Εκδίδονται με ζημιές χιλιάδων ευρώ ημερησίως χωρίς να έχουν έστω πενιχρά έσοδα. Ουσιαστικά, οι εφημερίδες είναι στον οικονομικό αναπνευστήρα. Τώρα ο ιός ενδέχεται να μετεξελιχθεί γι’ αυτές και σε θανατηφόρα πνευμονία.
Κάστρο της Δημοκρατίας
Θα το πούμε ξανά προς την κυβέρνηση, προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και προς τα κόμματα, ίσως και το εμπεδώσουν: Η εφημερίδα «είναι η προσευχή του πολίτη», είναι η έπαλξη της ελευθερίας έκφρασης και γνώμης, είναι κάστρο της Δημοκρατίας. Είναι η ένσαρκη και έντυπη αποτύπωση της Ιστορίας, των αγώνων, της ζωής και των ανθρώπων τούτου του τόπου. Γιατί; Διότι,
Πρώτον, οι εφημερίδες είναι αναπόσπαστο, αναγκαίο, χρήσιμο και θεμελιώδες Μέσο ενημέρωσης του πολίτη. Βασικό στερέωμα της Δημοκρατίας είναι ο ενημερωμένος πολίτης και αυτήν την προοπτική την προσφέρουν κυρίως οι εφημερίδες και οι μάχιμοι δημοσιογράφοι με τις αναλύσεις, τις συνεντεύξεις, την αρθρογραφία, τα ρεπορτάζ και τις αποκαλύψεις σκανδάλων, ατασθαλιών και άλλων παρατυπιών όσων κυβερνούν ή κατέχουν πολιτειακά ή κρατικά αξιώματα. Χωρίς να υποτιμάται ο ρόλος των τηλεοπτικών-ραδιοφωνικών σταθμών και των ιστοσελίδων.
Δεύτερον, οι εφημερίδες προχωρούν πέραν των γεγονότων και αναζητούν τα βαθύτερα αίτια, το γιατί, το πώς, το πού, το πότε και το πόσο, διά της ανάλυσης, εξήγησης και ερμηνείας τους. Ασκούν κριτική, απαιτούν εξηγήσεις, στηρίζουν τους θεσμούς και τη Δημοκρατία και αποτελούν τους διαμεσολαβητές μεταξύ της εκάστοτε εξουσίας και των πολιτών.
Έπαλξη ελευθερίας
Τρίτον, δημοσιεύουν πρωτογενείς ειδήσεις και αποκαλύψεις, τις οποίες όλοι οι τηλεοπτικοί σταθμοί βρίσκουν έτοιμες για να εμπλουτίζουν σχεδόν καθημερινά, άκοπα και εύκολα, το νυχτερινό δελτίο ειδήσεων τους.
Τέταρτον, οι εφημερίδες είναι η πανίσχυρη έπαλξη ελεύθερης έκφρασης, άποψης, ιδεών και θέσεων των πολιτών και δι’ αυτών ενισχύεται η δημοκρατική διακυβέρνηση του τόπου και στερεώνεται η πραγματική Δημοκρατία
Πέμπτον, οι εφημερίδες, παρά την επέλαση της τεχνολογίας, του διαδικτύου και των Μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι η μεγάλη όλων των επαγγελματιών δημοσιογράφων, σχολή, στην οποία κτίζονται, ετοιμάζονται, αναδεικνύονται, επιβάλλονται ώστε, αργότερα, αρκετοί να μεταπηδούν με ικανότητα, επαγγελματισμό και δημοσιογραφική επάρκεια στην τηλεόραση.
Η κρίση του έντυπου Τύπου δεν είναι μόνο κυπριακή, είναι παγκόσμια. Όμως, αρκετές κυβερνήσεις χωρών έρχονται διαρκώς αρωγοί στις εφημερίδες όπως και στα άλλα ΜΜΕ, επειδή πιστεύουν ότι ένα κράτος, χωρίς εφημερίδες και άλλα ΜΜΕ, ισούται με ανάπηρη, λειψή Δημοκρατία.
Η πρώην Πρωθυπουργός της Βρετανίας, η σιδηρά Μάργκαρετ Θάτσερ, για να καταδείξει τη σημασία, την αξία και το ρόλο του Τύπου, είχε υπογραμμίσει κάποτε: «Πολιτικός ηγέτης, ο οποίος δεν συμβουλεύεται τον Τύπο, είναι καταδικασμένος σε πολιτικό θάνατο».
Γελοίο ποσό
Οι εκδότες και ιδιοκτήτες έντυπων και ηλεκτρονικών ΜΜΕ διεκτραγώδησαν πριν από μερικές μέρες την οικτρή οικονομική κατάσταση των Μέσων τους στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο Ν. Αναστασιάδης υποσχέθηκε στήριξη. Θα ανέμενε κανείς πως το κράτος θα ερχόταν γενναιόδωρα αρωγό και θα στήριζε πραγματικά έναν τομέα, που αποτελεί διαχρονικά την έμπρακτη εκδήλωση, τη μάχιμη έκφραση και την ισχυρή στερέωση της Δημοκρατίας.
Τι ανακοινώθηκε; Θα δοθεί σε όλα τα ΜΜΕ της Κύπρου, έντυπα, ραδιοτηλεοπτικά και ηλεκτρονικά, το ποσό των 700.000 ευρώ! Όχι, δεν είναι ανέκδοτο, δεν είναι αστείο και δεν είναι ψευδής είδηση. Αυτό είναι το γελοίο ποσό που θα διανεμηθεί σε δεκάδες τηλεοπτικούς, ραδιοφωνικούς σταθμούς, εφημερίδες, ιστοσελίδες και περιοδικά, ως εξής:
>350 χιλιάδες θα διατεθούν σε τηλεοπτικούς σταθμούς
>150 χιλιάδες σε εφημερίδες και περιοδικά,
>100 χιλιάδες σε (23 παγκύπριους) ραδιοφωνικούς σταθμούς και
>100 χιλιάδες σε (17 ηλεκτρονικές) ιστοσελίδες
Ψίχουλα; Ελεημοσύνη; Όχι, κάτι απείρως χειρότερο: Εξευτελισμός, προσβολή, κοροϊδία, ύβρη, βάναυση υποτίμηση του ρόλου και της αποστολής των ΜΜΕ στη Δημοκρατία και στην κοινωνία, αδίστακτη γελοιοποίηση των λειτουργών και αφόρητη απαξίωση της δημοσιογραφίας.
Προκλητική κοροϊδία
Και πότε; Ακόμα και τώρα που ΟΛΟΙ – κυβέρνηση, κόμματα, πολιτικοί, κρατικοί και πολιτειακοί αξιωματούχοι, συντεχνίες, οργανώσεις, θεσμοί – αναμένουν από τα ΜΜΕ να πληροφορούνται καθημερινά όλες τις εξελίξεις γύρω από την πανδημία και άλλα θέματα, τοπικά και διεθνή. Όλοι επιζητούν προβολή από τα ΜΜΕ αλλά δεν επιδεικνύουν, για ακόμα μια φορά, τον προσήκοντα σεβασμό, αναγνώριση και εκτίμηση στο έργο και στην αποστολή των επαγγελματιών των ΜΜΕ και στις επιχειρήσεις που τους εργοδοτούν.
Τα πιο εξωφρενικά και άκρως προσβλητικά και μειωτικά για τους εκδότες, ιδιοκτήτες και εργαζομένους στα ΜΜΕ είναι όσα αποκάλυψε η έγκυρη ηλεκτρονική εφημερίδα, «philenews» (11.4.2020):
«Η κοροϊδία γίνεται ακόμα πιο προκλητική όταν, για να λάβει ‘ο Φιλελεύθερος’ €22.000 που αποφασίστηκε ότι του αναλογεί, του ζητούν να υπογράψει επιστολή με την οποία εκφράζει ευγνωμοσύνη γι΄ αυτή την εξευτελιστική αντιμετώπιση. Μας ζητούν να υπογράψουμε ότι: ‘Θέλουμε να σας ευχαριστήσουμε ιδιαίτερα για τη χορηγία αυτή και να σας διαβεβαιώσουμε ότι θα σταθούμε δίπλα στο κράτος’, και μάλιστα, όπως αναφέρεται, το ποσό αυτό αποτελεί χορηγία ‘για το χρόνο/χώρο που έχετε διαθέσει και θα εξακολουθήσετε να διαθέτετε για την προώθηση και προβολή όλου του πληροφοριακού υλικού που θα σας δοθεί από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών μέχρι τη λήξη της κρίσης που ταλανίζει τη χώρα μας’».
Τα ΜΜΕ δεν ζητιανεύουν
Να το πούμε ξανά, σταράτα και ξεκάθαρα: Σε όλους τους γύρους της Ιστορίας και των αγώνων, των δεινών και των θυσιών, των προσδοκιών και των ελπίδων, της τραγωδίας και της ευτυχίας αυτού του τόπου, εύτολμοι, ικανοί και καταξιωμένοι δημοσιογράφοι, πρωτοπόροι εκδότες και ιδιοκτήτες στάθηκαν στο πλευρό του λαού. Υποστήριξαν ορθές πολιτικές. Άνοιξαν δρόμους ιδεών. Πρότειναν λύσεις. Έσπασαν αποστήματα. Έπληξαν ανομήματα αλλά και κατέκριναν επιπόλαιους και ανεύθυνους κυβερνήτες, οι οποίοι πλειστάκις χαντάκωσαν και κατέστρεψαν τον τόπο.
Οι εκδότες, οι ιδιοκτήτες, οι δημοσιογράφοι και οι εργαζόμενοι στα ΜΜΕ ούτε ζητιανεύουν ούτε εκλιπαρούν ούτε λείχουν. Δεν ανέχονται να τους προσβάλλουν και να τους εξευτελίζουν. Δικαιούνται, όμως, να ζητούν από το κράτος, αν εκτιμά και αν σέβεται και αν τιμά και αν αναγνωρίζει τη δουλειά, το ρόλο και την αποστολή τους, ως φορέων ενημέρωσης του λαού και ως στυλοβατών της Δημοκρατίας, να έρθει γενναιόδωρα αρωγός στις δύσκολες ώρες που περνούν. Όχι μόνο τώρα αλλά πάντα.
